Zaburzenia przetwarzania słuchowego – na czym polegają i jak je leczyć?

Zaburzenia przetwarzania słuchowego, nazywane także niedosłuchem centralnym lub APD (ang. Auditory Processing  Disorder), to zespół objawów związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem słuchu. U osób z APD nie stwierdza się niedosłuchu ani innych zaburzeń słyszenia. Jednak mimo odpowiedniej czułości słuchu oraz braku wad anatomicznych ucha czy ubytków przewodzeniowych, nie są w stanie właściwie interpretować bodźców akustycznych. Dysfunkcja dotyczy centralnej części układu słuchowego znajdującej się w ośrodkowym układzie nerwowym. 

Na czym polegają zaburzenia przetwarzania słuchowego ?

Zaburzenia przetwarzania słuchowego (niedosłuch centralny) najczęściej diagnozuje się u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Mali pacjenci – mimo prawidłowego słuchu – zachowują się jak osoby lekko niedosłyszące. Choć prawidłowo rozpoznają dźwięki w cichym otoczeniu i rozumieją wyraźną mowę, w przypadku jakichkolwiek zakłóceń (np. gdy w tle panuje hałas albo gdy mówi kilka osób jednocześnie) nie potrafią zinterpretować tego, co słyszą. 

Objawami zaburzeń przetwarzania słuchowego są:

• trudność ze zrozumieniem długich, złożonych wypowiedzi, 
• mylenie podobnych głosek i wyrazów,
• problemy z lokalizacją dźwięku,
• trudność z zapamiętywaniem zasłyszanych informacji, 
• brak umiejętności muzycznych, 
• problem z nauką języków obcych,
• kłopoty z koncentracją i utrzymaniem uwagi,
• szybkie zmęczenie czynnościami wymagającymi koncentracji na bodźcach słuchowych,
• nadwrażliwość słuchowa (nietolerancja niektórych dźwięków), męczenie się w hałasie,
• nadruchliwość, impulsywność.

Jakie są skutki zaburzeń przetwarzania słuchowego?

Niedosłuch centralny opóźnia rozwój mowy. Dotknięte tą przypadłością dzieci mają problem z opanowaniem sztuki czytania i pisania. Nie potrafią budować płynnych wypowiedzi, mówią z nieprawidłową artykulacją i intonacją. Problemy z rozumieniem języka mówionego czy koncentracją przekładają się na gorsze wyniki w nauce. W efekcie dzieci z zaburzeniami przetwarzania słuchowego postrzegane są jako mniej zdolne, nieuważne, leniwe.

Konsekwencją   są problemy emocjonalne dziecka – niska samoocena, brak pewności siebie, lęk przed wystąpieniami publicznymi, trudności w kontaktach z rówieśnikami. Niedosłuch centralny zwykle jest źródłem dolegliwości somatycznych – zmęczenia, bólów głowy. Problem nie ustępuje samoistnie z wiekiem. Zaburzenia przetwarzania słuchowego wymagają odpowiedniej terapii.

Co jest przyczyną niedosłuchu centralnego?

Zaburzenia przetwarzania słuchowego mogą spowodować różne czynniki, do których należą:  

• predyspozycje genetyczne, 
• wcześniactwo, 
• niedotlenienie okołoporodowe, 
• infekcje w okresie noworodkowym, 
• urazy i nowotwory ośrodkowego układu nerwowego lub zaburzenia jego rozwoju, 
• uszkodzenia toksyczne, 
• nawracające zapalenia ucha środkowego, 
• długotrwała deprywacja słuchowa w okresie rozwoju słuchu lub – przeciwnie – nadmiar bodźców, o co nie jest trudno w dobie internetu, gier komputerowych itp.

Zaburzenia przetwarzania słuchowego mogą wystąpić także u dorosłych – wówczas są konsekwencją schorzeń dotyczących centralnego układu nerwowego lub zmian degeneracyjnych OUN związanych z wiekiem.

Wybór metody leczenia APD zależy w pewnej mierze od jego przyczyny. W każdym przypadku więc istotne jest przeprowadzenie wnikliwej diagnozy problemu, w tym – wykluczenie ubytków słuchu czy upośledzenia umysłowego. W przypadku dzieci istotne jest odpowiednio wczesne rozpoznanie – szybkie wdrożenie terapii pozwala uniknąć opóźnień w rozwoju mowy i trudności w nauce.

Jak leczyć zaburzenia przetwarzania słuchowego?

Dzieci z APD obejmuje się szeroko pojętym wsparciem terapeutycznym. Jednym z jego filarów są treningi słuchowe pod okiem specjalisty. Prowadzić je można różnymi metodami, do których należą terapia Tomatisa, Indywidualna Stymulacja Słuchu (IAS) Johansena, Aktywny Trening Słuchowy Neuroflow. W każdym przypadku dąży się do poprawy sprawności przetwarzania słuchowego w oparciu o plastyczność układu nerwowego.

W leczeniu niedosłuchu centralnego stosuje się także terapię logopedyczną, a przy deficycie integracji sensorycznej – terapię SI. Służą one poprawie sprawności komunikowania się, a także uczenia. Ogromnie pomocna jest także psychoterapia, dzięki której mały pacjent lepiej radzi sobie z problemami emocjonalnymi. I wreszcie kluczową kwestią jest poprawa środowiska, w którym żyje dziecko, np. ograniczenie bodźców słuchowych w jego najbliższym otoczeniu, formułowanie pod jego adresem krótkich, zwięzłych wypowiedzi, zmiana klasy na mniej liczną.